Muğla, Menteşe Kent Konseyi, Akdeniz Yeşiller Derneği ile Deştin ve Alaşar köylüleri, Menteşe ilçesine bağlı Bayır Mahallesi ile Yatağan ilçesine bağlı Deştin Mahallesi sınırındaki Tekağaç mevkiinde Muğla Çimento San ve Tic. A.Ş tarafından yapım inşaatı süren çimento fabrikası ve ham madde ocaklarına karşı sürdürdüğü hukuk mücadelesi devam ediyor. çimento fabrikasına karşı 13 ay önce açılan dava kapsamında, mahkeme tarafından 9 kişiden oluşan bilirkişi heyeti bugün bölgede keşif yaptı. Keşif öncesi yaşam savunucuları, MUÇEP Menteşe Meclisi ve Deştin Çevre Platformu, Bayır Çevre Komitesi ve davacılar, tüm Muğlalıları ve yaşam savunucularını keşif yapılacağı alanda bulunan çimento fabrikası şantiyesine toplanması çağrısında bulunmuştu.

Gençağa KARAFAZLI

Muğla’da yapımı süren bölge halkı ve yaşam savunucularının karşı çıktığı çimento fabrikasına karşı açılan dava kapsamında, 9 kişiden oluşan bilirkişi heyeti bugün bölgede keşif yaptı.

 “BİZ HAKLIYIZ KAZANACAĞIZ”

Bugün yapılacak keşif öncesi Jandarmanın geniş güvenlik önlemleri aldığı alanda, Menteşe Kent Konseyi, Akdeniz Yeşiller Derneği ile Deştin ve Alaşar köylüleri çağrısı üzerine toplanan onlarca yurttaş, ekmeğine ve tezgâhına el uzatanın elini kıracaklarını, daha çok söylenecek şeylerinin olduğunu dile getirdiler. Yurttaşlar, şirketin kazanamayacağını haklı olduklarını ve köylerini terk etmeyeceklerini dile getirdiler.

“DEŞTİN ÇAYI ÖZGÜRDÜR ÖZGÜR AKACAK”

Keşfin yapılacağı alana Jandarma kontrolünde gelen şirket yetkilileri ile keşif heyetini yurttaşlar “Deştin çayı özgürdür özgür akacak”, “ovama suyuma dokunma”, “direne direne kazanacağız”,  sloganlarıyla karşıladı.

Keşif heyeti alanda çalışmalarına başladığı esnada, MUÇEP Menteşe Meclisi, Deştin Çevre Platformu ve  Bayır Çevre Komitesi adına Deştin çevre platformundan Gamze Çetinkaya alanda toplanan yurttaşlara yaşanan süreçle ilgili gelişmeleri aktardı.

 “YARGI ÇED OLUMLU KARARINI İPTAL EDİNCE ŞİRKET BAŞKA BİR ŞİRKET KURARAK YENİDEN ÇED OLUMLU RAPORU ALDI”

Gamze Çetinkaya açıklamasında şunları söyledi; “ Bugün burada tarihi bir gün yaşıyoruz. Muğla halkının çimentocu şirketler ile mücadelesi 30 yıldır sürmektedir.

İlk mücadele 1993 yılında verildi. Bayır’da Çimento Öğütme ve Paketleme tesisi kurmak isteyen Çimentaş A.Ş. 03.12.1993 tarihinde bakanlıktan ÇED Olumlu kararını almıştı. Bu karara o zamanın Muğla Belediye başkanı Orhan Çakır başta olmak üzere Muğla halkının karşı çıkması sonucu çimento fabrikası kurdurulmadı.

İkinci mücadele ADOÇİM Beton San. ve Tic. A.Ş sahibi Cem SAK’ın 2005 yılı sonu ve 2006 yılı başlarında Bayır ve Deştin ortak sınırında Tekağaç Mevkii’nde iki ay içinde 95,33 dönüm arazi satın alıp, Entegre Çimento Fabrikası kurma girişimiyle başladı. ADOÇİM’in sahibi CEM SAK 06.08.2006 tarihinde bakanlıktan Entegre Çimento Fabrikası ve 52 Maden Ocağı için ÇED Oluru alır.

Buna karşı Deştin Köy Muhtarlığı dava açar ve dava 06.03.2015 tarihinde köylüler lehine sonuçlanır ve 1.ÇED iptal edilir. İptal kararı 18.02.2016 tarihinde kesinleşir.

Bu arada çimentocu şirket boş durmaz. 1.ÇED Davası sürerken Muğla Çimento San. ve Tic. A.Ş adında yeni bir şirket kurar ve 2010 yılında aynı yer için ocak sayısını 13’e düşürerek yine aynı firmaya hazırlattığı 2.ÇED ile bakanlığa başvurur. 25 Aralık 2010 yılında 2.ÇED Halkın Katılım Toplantısı düzenlenir ve başta Deştin köylüleri olmak üzere yöre köylüleri ve çevreciler 2.ÇED raporuna karşı çıkarlar. Bayır meydanında yürüyüş düzenlerler.

2.ÇED, 31 Aralık 2014 yılında onaylanır. Karar belediyelere ve köylülere bildirilmez sadece Muğla Valiliği ve Menteşe Kaymakamlığı’na bilgi verilir. Kimsenin haberi olmadığı için herhangi bir itirazda bulunulmaz ve 2.ÇED kesinleşir.

“Entegre Çimento Fabrikası” amaçlı 1/5000 ve 1/1000 ölçekli imar planlarına karşı da Deştin Muhtarlığı tarafından dava açıldığı ve bu davayı da 2017 yılında köylüler kazandığı için bu dönemde Çimentocu Şirket tarafından çimento fabrikası kurma girişiminde bulunulmaz.

Rafta duran ve o zamana kadar kullanılmayan 2.ÇED, iptal edilmiş imar planlarının tekrar onaylanabilmesi için Danıştay’da süren davada kullanılır ve Danıştay tarafından ÇED Olumlu raporu olduğu için iptal edilmiş imar planları tekrar onaylanır.

Çimentocu şirket 2020 yılında el değiştirmiş ve Muğla Çimento A.Ş. bütün haklarıyla birlikte  Kent Çimento’nun sahibi Cemal Karakurt’a satılmıştır. Cemal Kararkurt yeni sahibi olduğu Muğla Çimento A.Ş adına fabrika projelerini hazırlatır ve 29 Aralık 2021 yılında çevrecilerin ve sivil toplum kuruluşlarının karşı çıkmalarına rağmen Menteşe Belediyesi’nden yapı ruhsatı alır.

Çimento Fabrikasına karşı üçüncü mücadele 2021 yılı aralık ayında başlamıştır. 25 Aralık 2021 yılında Menteşe Kent Konseyi, MUÇEP Menteşe Meclisi ve Deştin Çevre Platformu olarak Sınırsızlık Meydanı’nda basın açıklaması yapılarak Menteşe Belediyesi’nin yapı ruhsatı vermemesi istenir. Ama Belediye 29 Aralıkta yapı ruhsatı verir.

2022 yılı ocak ayında Belediye önünde eylem yapılarak belediyenin verdiği yapı ruhsatının iptali istenir. Daha sonra 2.ÇED Olumlu kararının iptali için Menteşe Kent Konseyi, Akdeniz Yeşilleri Derneği ve 8 köylü adına 27 Ocak’ta dava açılır. Ardından da Deştin Tarımsal Kooperatifi tarafından 2.ÇED’in iptali için dava açılır. Bunu Menteşe Belediyesi’ne karşı açılan Yapı Ruhsatı İptal davaları gelir.

Açılan 2.ÇED İptal davaları bilirkişi aşamasında, hattı bilirkişi harçları da yatırılmışken süre açısından ret edilir. Bunun üzerine Danıştay’a başvurulur ve süre ret kararı bozdurularak davanın yeniden görülmesi sağlanır. Bugün burada Keşif aşamasına gelen dava 13 ay önce açılan davadır.

“ÇİMENTO YİKİM PROJESİNNİ BİLİM İNSANLARI OLUMSUZ BULACAĞINA İNANIYORUZ”

1.ÇED iki ayrı bilirkişi heyeti tarafından incelenip olumsuz bulunmuş, mahkeme tarafından da iptal edilmişti. 2.ÇED’in de keşifteki bilim insanları tarafından olumsuz bulunulacağına ve Çimento Yıkım Projesinin durdurulacağına inanıyoruz.

Muğla halkı Çimento fabrikasına niçin karşı çıkıyor?

• Entegre Çimento Fabrikası ve 13 Hammadde Ocağı, 7751 dönümü kapsamaktadır. İzin verilirse 7656 dönüm orman alanı yok edilecektir.
• Proje sahasında kalan ormanların, kuru ya da sulu derelerin açılacak 13 hammadde ocakları nedeniyle yok edilmesi ve de ocaklardan çıkacak tozlar nedeniyle Kazan Gölenti ve Bayır yok olacaktır. Derelerin, Barajın ve Göletin yok edilmesi demek, bu havzada tarımın bitirilmesi demektir. Ayrıca Muğla’yı besleyen su kuyularının da suyunun bitmesi demektir.
• Bu ormanlar köylülerin en önemli geçim kaynaklarından biri olan Çam Balı üretimi yapılan Basralı Bal Ormanları’dır ve bu tür ormanlar koruma altındadırlar. Ağaç kesimi yapılamaz, yakınında kirletici bir tesis kurulamaz.
• Çimento Fabrikası yapısı gereği Gayri Sıhhi, kirletici tesisler içinde birinci sıradadır ve çalışırken çıkaracağı toz ve yaktığı kömür nedeniyle çevre kirliliği yaratacaktır. İklim değişikliğinin en önemli nedeni olan Fosil yakıtları azaltmak için girişimlerde bulunurken yeni bir fosil yakıt yakan kirletici bir tesise izin verilemez.
• Çimento ruhsat sahası içinde Zeytin Ağaçları vardır ve Zeytin Kanunu gereği en az 3 km mesafe içinde kirletici bir tesis kurulamaz.
• Köylüler için en önemli geçim kaynaklarından biri olan göbek mantarı bu bölgede yetişmektedir ve ormanlar yok edilirse onlarda yok edilecektir.
• Çimento fabrikasının çalışması ile açığa çıkacak toz ve duman başta kendi çalışanları olmak üzere doğrudan yöre köylülerini etkileyecek ve onların sağlığını bozmasının yanı sıra tarım ve hayvancılığı da bitirecektir.
• Hammadde ocakları ile fabrika arasındaki malzeme alışverişinin yanı sıra fabrikada işlenmiş ürünün alınıp, satışı sırasında oluşacak taşıt trafiği önemli bir çevre kirliliği yaratacaktır.
• Doğadan hammaddenin çıkarılması, taşınması ve üretim sürecinde fosil yakıt (kömür, fuel-oil, mazot vb.) yakılarak gerekli enerjinin üretilmesi ve ürün olarak çimentonun elde edilmesi aşamalarında, başta sülfür oksitleri, nitrojen oksitleri, karbonmonoksit, karbondioksit, toz ve partikül maddeler, uçucu organik bileşikler, dioksin, furan, methan ve ağır metaller atmosfere atılarak soluduğumuz hava ve çevre kirletilir. Son ürün çimentonun kendisi de önemli bir kirleticidir. Çimento tozunda arsenik, kurşun, krom, kobalt, bakır, nikel,  kalay, çinko, civa gibi metaller bulunur.
• Çimento fabrikası emisyonu hem organik hem de inorganik kimyasalların ve metallerin önemli bir kaynağıdır. Çimento fabrikalarının bacalarından salınan ve havayı kirleten küçük partiküller (PM10) ve (PM2,5)(tozdan daha küçük maddeler) hastalıklara (kanser, KOAH vb.) ve ölümlere neden olur. Bu tozlar ve zehirli gazlar sert esen rüzgarların etkisiyle kilometrelerce uzağa taşınabilmektedir. Her bir 50kg’lık çimento torbası için 25kg kömür yakılır. Yaklaşık her bir ton toz çimento üretiminde bir ton karbondioksit açığa çıktığı hesaplanmaktadır.
• Muğla’daki 3 termik santral nedeniyle hava zaten kirlidir, üzerine yeni bir kirletici tesis kurulması yörede sağlıklı yaşamayı imkansız hale getirecektir.
• İklim değişikline neden olan sera gazlarının %5-6’ sı çimento üretimi kaynaklıdır.
• Çimento Fabrikası ve entegre hammadde ocakları nedeniyle çıkan toz ve duman sonucu sağlığı bozulan, tarımı ve hayvancılığı biten köylü göçe zorlanacak ve işsiz kalacaktır.

Bu nedenlerle Çimento Yıkım Projesine karşı çıkıyoruz. Sağlıklı bir çevrede yaşamak bütün yurttaşların hakkı ve çevreyi korumak ta başta devlet olmak üzere, bütün yurttaşların görevidir.

Bugün keşif heyetinde bulunan bilirkişi heyetinin dava dosyasına koyduğumuz uzman raporlarını gerekli özeni gösterip, hassasiyetle inceleyeceğine ve bilimin ışığında, halktan yana karar vereceğine inanıyoruz.”

NE OLMUŞTU?

Menteşe Kent Konseyi, Akdeniz Yeşiller Derneği ile Deştin ve Alaşar köylüleri, Menteşe ilçesine bağlı Bayır Mahallesi ile Yatağan ilçesine bağlı Deştin Mahallesi sınırındaki Tekağaç mevkiinde inşaatı süren çimento fabrikası ve ham madde ocaklarını için verilen ‘ÇED olumlu’ kararının iptali için dava açmıştı. Muğla 2. İdare Mahkemesi, davanın süresinde açılmadığı gerekçesiyle iptal talebini reddetmişti. Danıştay 6. Daire, davacıların temyiz başvurusu üzerine yerel mahkemenin verdiği kararı bozmuş ve dosyanın esastan incelenmek üzere mahkemeye gönderilmesine karar vermişti. Muğla 2. İdare Mahkemesi, 7 Şubat’ta verdiği karar çimento fabrikası inşaatında 23 Şubat’ta bilirkişi keşfi yapılmasına hükmetti. Mahkeme; ziraat, çevre, orman, maden, harita, meteoroloji ve jeoloji mühendisleri ile biyolog ve hidrojeologdan oluşan bilirkişi heyetinden, projenin kapsadığı alan, çevreye verebileceği olumsuz etkileri, kamu yararı bulunup bulunmadığı konularında rapor istedi.