Uyuşturucu konusunda uzun süre araştırma ve saha çalışmaları yapan Doç. Dr. Boran Ali Mercan ile uyuşturucu gerçeğini konuştuk. Pazarın büyüklüğü ve organize yapısına dikkat çeken Mercan’a göre sorun polisiye önlemlerle aşılamayacak kadar derin.

Seda TAŞKIN

ANKARA– CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun cari açığın uyuşturucu ticareti ile kapatıldığına dair iddiaları gündemdeki yerini koruyor. Hem iktidar hem de polis teşkilatı başta olmak üzere resmi kurumlar bu iddiaları yalanladı. Açıklamalarda Türkiye’nin uyuşturucu ile mücadelede önemli ilerlemeler kat ettiğini vurgulandı.

Peki bu açıklamalar Türkiye’deki uyuşturucu sorununun boyutları ile ilgili resmi ne kadar ortaya koyuyor? Uyuşturucu kullanımı ve ticaretinin sınıfsa ve etnik boyutu ne? Polisiye önlemlerle uyuşturucu sorunu önlenebilir mi?

Türkiye’de uyuşturucu kullanımı, ticareti, sosyo-politik ve sosyo-kültürel sonuçlarını uzun yıllar araştırmış ve bu konuda çalışmaları yapmış Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Boran Ali Mercan ile bu soruların cevabını konuştuk.

Uzun zamandır bu alanda çalışmalar yürütüyorsunuz, doktora çalışmanızda bu konuya dair saha araştırmalar yaptınız? Türkiye’de uyuşturucu kullanımı ve uyuşturucu ticaretinin boyutu nedir?

Öncelikle Türkiye’nin çok uzun zamandır sadece bir geçiş noktası olmaktan çıkmış durumda olduğunu söylememiz gerekir. Ülkenin gelişkin ve organize bir iç pazara sahip olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Adli istatistikler hem satıcıların hem kullanıcıların sayısında bir artış olduğunu gözler önüne seriyor. Ayrıca son zamanlarda bu konuda ender yürütülen araştırmalar da gayet hareketli bir piyasanın var olduğunu ortaya koyuyor. Yerel ticaret, meşru bir mal ve hizmet ticaretine benzer şekilde ancak satıcı için korunaklı, belirli stratejik mahallerde ya da alıcıya servis niteliğinde mobil bir tarzda da yürütülüyor. Aslında son dönemde daha çok ikinci türde, ‘mobil bir torbacılığın’ tezahür ettiği de söylenebilir.

ORGANİZE İÇ PAZAR

Pandemi döneminde ortaya çıkan motorlu kurye sistemine benzer şekilde metropol kentlerde satıcılığın mobil türde yaygınlaştığına dair işaretler var. Toptancı, satıcı, torba tezgâhı, tezgâh sahibi gibi yerleşik bir jargonun mevcudiyeti oturmuş ve organize bir iç pazar yapısının dinamikleri hakkında fikir veriyor. 15-64 yaş arası nüfusta en çok esrar kullanımının yaygın olduğunu görüyoruz, bunu methylenedioxy-methamphetamine, ekstazi ve kokain takip ediyor. Esrar kullanımının sentetik kimyasal türevler ve kokaine göre görece ucuz olması, esrarın tütünle içilebiliyor oluşu, sakinleştirici özelliği ve kullanıcıların ‘doğallığı’ ile ilgili meşrulaştırıcı anlatıları yaygın kullanımının nedenleri olarak düşünülebilir. Keza esrar kullanım kültürü ve psikoatif etkileri üzerine mitsel anlatılar tüm dünyada bilinen bir fenomen ve bu meseleler üzerine özellikle Batı Avrupa’da gelişkin bir araştırma ve inceleme yazını mevcut.

‘POLİSİN BİLE GİREMEDİĞİ YERLER’

Saha çalışmalarını yürütürken dikkatinizi en fazla çeken hususlar ne oldu?

Saha araştırmasını Ankara’nın Altındağ ilçesinde “polisin bile giremediği” şeklinde telaffuz edilen bir çöküntü mahalinde yürütmüştüm. O dönemde kentsel dönüşüm süreci torbacılık faaliyeti için adeta stratejik bir lokasyon yaratmıştı. Literatürde sokak satıcılığının stratejik olarak nerede konuşlanacağı ve satış için hangi taktikler ve baş etme stratejilerinin kullanılacağı başlı başına bir inceleme alanı. Yıkılan ve terk edilen gecekondulardan geriye kalan moloz yığınları, yıkı dökük evler ve duvarlar torba tezgahları için gizlenme, kaçma ve kaçınma pratiklerini mümkün kılan labirente benzer bir ortam yaratmıştı diyebilirim.